Factoría Ronsel

Un poeta lucense nos Andes: A historia de Alfonso Díaz.

Era un poeta pésimo. Caía en todos os tópicos románticos. Se cadra en todos os tópicos sen máis. Publicou un solitario libro de poesías con 134 composicións que, en xeral, causaron unha certa hilaridade e unha serie de críticas xornalísticas enchidas de ferocidade. Pero tiña unha vida apaixonada e aventureira que deixaba un pouso novelesco a través desas covachas ocultas da nosa historia. Tivo tres grandes paixóns: o xornalismo, a poesía de Amado Nervo e a música de Pascual Veiga. Alfonso Díaz naceu en Lugo polos anos noventa do século dezanove e axiña decidiu marchar de emigrante a Mendoza. O seu irmán Constantino Díaz, funcionario da deputación lucense, nos seus días derradeiros, gardaba como un tesouro a única edición do libro de poesía de Alfonso,  “Bajo el cielo argentino”, publicado en San Juan de Cuyo no ano 1922. A casualidade quixo que eu conseguise salvar unha copia fotocopiada daquel exemplar e sentir, de paso, unha compaixón cómplice con aquel poeta romántico que marchou de Lugo para escribir o seu destino nos Andes. Sen dúbida, non pasará á historia da poesía o noso lucense. Pero a súa vida merece unhas liñas e un breve espazo para a lembranza.

Único retrato conservado de Alfonso Díaz.

Sabemos que en 1913 aínda vive en Lugo e que publica varios artigos no xornal lucense “El Norte de Galicia”. O primeiro artigo que envía chamábase “Divino Arte”, un artigo escrito na gabanza da agrupación relixiosa e conservadora Juventud Antoniana de Lugo, que a pesar da súa ideoloxía conservadora recolleu no seu seo o xermolo do galeguismo lucense con nomes como os de Xesús Bal y Gay, Antonio Prado ou Pepe Pimentel e que é o centro da fundación do coro lucense “Cántigas e Aturuxos” que foi o coro que amenizou aos asistentes á Asemblea Nazonalista de Lugo. Supoñemos polo tanto que o noso poeta antes de emigrar formou parte desta asociación que se creou entre os anos 1909 e 1910 na sé dos PP. Franciscanos na Praza Maior de Lugo.  Alfonso Díaz envía varios artigos máis dos que destaca “Juventud demócrata!” onde escribe: <Como gallegos nos envanecemos de pertenecer a la antigua Suevia, madre de tantos hijos ilustres, la adorada Galicia de nuestros días>. En xullo dese mesmo ano marcha para A Coruña onde embarca para a Arxentina segundo as crónicas “para ganar una posición y un nombre”. Seguramente coa intención de conseguir fama literaria e xornalística. A arela dunha aventura indeterminada que será unha constante na súa vida. En Outubro sabemos que vive na cidade de Mendoza onde continuará durante anos combinando a súa estadía na cidade andina, que tanto amou, de San Juan de Cuyo. “El Norte de Galicia” publica daquela unha crónica súa coa viaxe que fai desde Bos Aires a Mendoza, onde o noso lucense berra tamén con liberación: “Aquí no hay inquisición, ni caciquismo!” e que publicamos a continuación.

De todas formas, as cousas non debían ir moi ben para o noso romántico lucense porque meses despois, en Abril de 1914, publica un artigo cheo de saudade e desengano que leva por título “Desde la Argentina. Ilusión y realidad”: “Lector amable, con gran ingenuidad y sobrada franqueza os confesamos haber sufrido un yerro más de los yerros de la vida; haber sido engañado por uno de los engaños del mundo; habernos sorprendido ante la ilusión ficticia que antes abrigábamos, cuando fastidioso y frío el ambiente de nuestro pueblo, deshecho y esparcido el nido que acariciara nuestras esperanzas, tomamos la resolución atrevida, de salir al desierto de las peregrinaciones, para abrigarnos a otro sol, al calor de meditadas eventualidades, a colaborar silenciosa, conjuntamente en nuevas sociedades, entre ajenos individuos”.

A súa vocación de xornalista levouno a traballar en distintas publicacións e xornais con desigual sorte. A finais dos anos vinte sabemos que traballa para “La Gaceta Española” de Mendoza e que asiste en 1926 a unha reunión de xornalistas galegos como podemos comprobar nesta fotografía que inmortalizou aquela reunión:

Pero antes, en 1922, publicará aquel libro solitario ao que puxo un apelido claro da súa forma de entender a vida: “Breviario de amor de un caminante”. Das poucas crónicas positivas, unha de El Heraldo Gallego que tamén sinala as dificultades de Alfonso na emigración andina: “Frecuentaba las redacciones de los diarios, como un medio de satisfacer las exigencias materiales de su cuerpo: pero su espírito soñador, su alma de poeta, vagabundeaba henchida de esperanzas, ilusiones y nostalgias deteniéndose como la mariposa que aletea sobre las flores”. No libro, no que colabora Ramón Subirats como ilustrador, diversas poesias adicadas a Lugo, a Valle, a Amado Nervo, e sobre todo a San Juan de Cuyo ao que o lucense denominou “una ciudad en los Andes engarzada”. O fracaso foi rotundo. Unha vez máis.

Para Bos aires marcharía nos anos trinta a colaborar en distintos medios e iniciar de novo  súa escrita nos xornais lucense como “El Progreso” ou no xornal “Las Riberas del Eo”.

Poesía de Alfonso Díaz.

Pero foi a súa achega derradeira os datos recollidos para a vida do músico mindoniense Pascual Veiga. Foi Alfonso Díaz quen enviou datos moi importantes ao historiador Eduardo Lence Santar recollidos das innumerables conversas que na Arxentina o noso lucense tivo co fillo do autor do himno galego, Agustín Veiga Valenzano. Eduardo Lence Santar agradecerá publicamente aquela achega valiosa do noso poeta lucense. Non sabemos moito máis dos seus últimos días, lembraría se cadra aquelas montañas nevadas nas noites de San Juan de Cuyo, os amores imposibles, unha cidade dominada pola montaña e por suposto aquelas rúas dun Lugo que na súa memoria ficaría, xa para sempre, como unha cidade eterna.